TEOFIL LAŚKIEWICZ ur. 5.11.1869r. w Skierniewicach, zm. 23.08.1925r. w Lublinie Emil Plage ur. 1869 zm. 1909 pochowany na cmentarzu przy ul. Lipowej w Lublinie.

W pierwszym roku XX wieku nowa firma otrzymała oficjalną nazwę „Zakłady Mechaniczne E. Plage i T. Laśkiewicz” (ciąg dalszy przekształcenia – w 1899 roku T. Plage zawiązał spółkę z z inżynierem Teofilem Emerykiem Laśkiewiczem, która początkowo miała trwać 10 lat). W 1901 roku Zakłady zostały nagrodzone wielkim złotym medalem  za swoje wyroby na słynnej Wystawie Rolniczo-Przemysłowej, urządzonej w Lublinie na terenach przy ul. Lipowej (okolice dawnego Domu Żołnierza). Już wtedy nabywcami kotłów i aparatów dla przemysłu spożywczego byli producenci z kraju i odległych guberni cesarstwa. Toteż firma musiała rozwinąć swoje przedstawicielstwa m. in. w Warszawie, Kijowie i Petersburgu. Do tego celu nawiązano współprace z p. Ludwikiem Rehne, synem przedsiębiorcy z Będzina, który władał kilkoma językami. To właśnie on został przedstawicielem lubelskiej firmy w Petersburgu (współpracował do 1914 roku).

Po 1910 roku nastąpiła zmiana profilu produkcji zakładu, w miejsce dotychczas wyrabianych kotłów gorzelnianych zaczęto produkować kotły okrętowe, głównie ze zleceń rządowych, oprócz kotłów, zamówiono w fabryce np. kadłuby do statków morskich oraz zbiorniki nafty dla Bucharskiego Towarzystwa Kolei Żelaznych, plany nie zostały jednak zrealizowane z powodu wybuchu I wojny światowej.

 

4 maja 1914 rok -  Widocznie rozwój petersburskich kontaktów niezwykle się opłacił, gdyż tego roku „Zakłady Mechaniczne E. Plage i T. Laśkiewicz” otrzymały list z propozycją uruchomienia kadłubów pełnomorskich okrętów wojennych. Oferta przewidywała całkowitą ich produkcję w Lublinie oraz montaż przez ekipę fabryczną w Nowogrodzie. Niestety nie wiadomo czy została ona wykonana.

 

Rok 1915 - Ciężkim momentem dla zakładu było wycofywanie się wojsk rosyjskich z Lublina w 1915 roku, kiedy to zrabowano miedziane elementy produkcyjne, części kotłów i innego rodzaju oprzyrządowanie, które mogło się przydać armii. Po zajęciu miasta przez Austriaków dokonano spisu, w wyniku którego zorientowano się, że fabryka, która przed wojną zatrudniała kilkaset osób, obecnie daje pracę ok. trzydziestu. W czasie wojny, aby w jakiś sposób utrzymywać się finansowo, Zakłady mechaniczne E. Plage i T. Laśkiewicz” podjęły się produkcji menażek, kuchni polowych, słowem, wszystkiego co mogło przydać się wojsku.

Koniec wojny stał się nowym początkiem dla zakładu, który całkowicie zmienił profil i charakter produkcji. W 1909 zmarł nagle i bezpotomnie w wieku 41 lat Emil Plage. Spadkobiercami zakładu zostali żyjący jeszcze rodzice – Albert i Anna Plage, wdowa po Emilu, cztery siostry Emila – Leokadia, Justyna, Wilhelmina i Gabriela oraz brat Edmund. W ich imieniu firmą dalej zarządzali inżynier Teofil Laśkiewicz i Józef Laube. Rok, dwa lata później pomarli starsi państwo Plage, rodzeństwo zaś odsprzedało swoje udziały inżynierowi Laśkiewiczowi – 10 procent i inżynierowi Kazimierzowi Arkuszewskiemu – 90 procent, zastrzegając dla firmy dawną nazwę „Zakłady Mechaniczne E. Plage i T. Laśkiewicz”. Inżynier Arkuszewski mając do dyspozycji dobrze wykwalifikowaną kadrę, postanowił wdrożyć do produkcji pierwszy model samolotu. W tym celu uruchomił nowoczesny dział lotniczy.

 

Rok 1918  -  W czasie I wojny światowej firma poniosła ogromne straty w wyniku przymusowych rekwizycji dokonanych przez wycofującą się armię rosyjską, a później okupantów niemieckich, zwłaszcza w 1915 i 1916 r. Proces odbudowy budynków fabrycznych i rekonstrukcja wyposażenia były bardzo kosztowne. W czasie wojny asortyment wytwarzanych artykułów został dostosowany do potrzeb armii – (wytwarzano głównie kuchnie polowe, kubły, kociołki miedziane i samowary).

 

4 października 1919 roku, jako przedstawiciel i właściciel zakładów, zwrócił się oficjalnie na piśmie do inspektora wojsk lotniczych z intencją uruchomienia w Lublinie produkcji samolotów. Po wcześniejszym komisyjnym sprawdzeniu przydatności zakładu i całej jej infrastruktury podjęto decyzję o produkcji lotniczej w Lublinie.

 

 

 

Maj 1925 rok wytwórnia przekazała do lotnictwa wojskowego pierwsze samoloty licencyjne Potez XVA2. Kolejne kontrole przeprowadzone w czerwcu 1925 roku wykazały sprzeniewierzenie środków przekazanych przez MSWojsk. Program naprawczy narzucił firmie restrukturyzację oraz zwiększono kontrolę nad przekazywanymi do ZMPiL środkami finansowymi.

 

W 1927 roku stanowisko głównego konstruktora w fabryce objął absolwent wyższej szkoły lotniczej w Paryżu, inż. Jerzy Rudlicki, rozpoczął on produkcję serii samolotów Lublin R. W połowie 1927 roku powstał prototyp samolotu Lublin R-VIII, który rok później został zakupiony przez armię. W tym samym roku powstał kolejny pro-totyp:

- Lublin R-X. Była to bardzo udana konstrukcja, odbyto na niej lot z Poznania do Barcelony, w 1932 roku pilot T. Karpiński obleciał dookoła Europę, pokonując 6450 kilometrów, odbył na niej również w 1933 roku rajd dookoła Afryki i Azji.

- Płatowiec Lublin R-VIII (XIII typu liniowego, bombowego i turystycznego)

- Sportowy Lublin R-XII

- Fokker F-VIIB/3m (holenderskie). W latach 1929–1930 zakłady wyprodukowały na licencji Fokkera jedenaście samolotów pasażerskich.

- Pasażerskie R-XIX i R-XI

- Lublin R-XIII.(typu liniowego, bombowego). W roku 1933 obowiązki dyrektora objął, narzucony przez departament lotnictwa, płk J. Zajączkowski. W 1935 roku wykonano przelot na trasie Warszawa–Stambuł–Bagdad–Karaczi–Kalkuta–Bangkok–Preczubab, w którym podczas lądowania uszkodzono samolot. Na skutek dążenia szefa Departamentu Aeronautyki Ministerstwa Spraw Wojskowych, gen. Rayskiego, do skupienia całości polskiego przemysłu lotniczego w rękach państwowych ministerstwo wykorzystało awarię w Preczubabie, wykrywając również inne, drobne usterki.

 

1927/1929 rok - powstał Lubelski Klub Lotniczy przed II wojną światową w Zakładach Mechanicznych Emil Plage i Teofil Laśkiewicz, pracownicy w roku 1927 założyli Koło Miłośników Lotnictwa, przekształcone w 1929 roku w Lubelski Klub Lotniczy. Po II Wojnie Światowej przekształciło się pod nową nazwą Aeroklub Lubelski i ta nazwa pozostała do dnia dzisiejszego.

 

1935 roku. Jednakże w słynnej wersji samolotu Lublin R-XIII pojawiły się drobne, lecz znaczące usterki, które stały się powodem bankructwa firmy. Departament Lotnictwa cofnął swoją „rekomendację”, wydając tym maszynom, jak najgorszą opinię. Wycofane też zostały wszystkie zamówienia. W 1935 roku firma „Zakłady Mechaniczne E. Plage i T. Laśkiewicz” w Lublinie upadła, a w roku kolejnym została upaństwowiona i poważnie zreorganizowana, a także przemianowana na Lubelską Wytwórnię Samolotów.

 

1936 roku zakład został upaństwowiony i przyjął nazwę Lubelskiej Wytwórni Samolotów (LWS). Ukończono produkcję samolotów R-XIIIF, którą rozpoczęto przed bankructwem zakładu. W szczytowym momencie przedsiębiorstwo zatrudniało 1600 pracowników.

 

POWSTANIE LWS W LUBLINIE

 14 lutego 1920 roku Urząd zaakceptował to i zamówił 300 sztuk włoskich samolotów Asnaldo I Balila. Jeszcze w tym roku wzniesiono kolejne budynki dla potrzeb produkcji samolotów według projektów inż. inż. T. Paprockiego, St. Cywińskiego Cepelińskiego. W  tych hangarach wyprodu-kowano pierwszy polski samolot, który wystartował 19 czerwca 1921 r.

 

19 czerwca 1921 roku - Pierwszy samolot w Lublinie wzbił się w powietrze, nie była to jednak udana konstrukcja. W 1921 roku podczas wykonywania ewolucji zginął as światowego lotnictwa – pilot Adam Haber-Włyński, w 1922 w wyniku oberwania skrzydeł śmierć ponieśli chorąży J. Ryba i sierżant W. Górski. Według raportu z 1924 roku na 110 jednostek 18 uległo wypadkom, tylko jedna awaria była spowodowana winą zakładu, przyczyną reszty były wadliwe włoskie silniki.

 

 W 1924 roku podpisano nową umowę na dostawę 150 płatowców produkowanych według licencji francuskiej. Tym razem obyło się bez zbędnych sensacji. W 1927 r. w zakładach zatrudniono konstruktora inż. Jerzego Rudlickiego, który był autorem projektów słynnej w okresie

międzywojennym serii samolotów "R".

 

W 1925 roku zmarł Teofil Laśkiewicz, którego udziały odziedziczył syn, Roman.